Historyzm u Burzyńskiej i Markowskiego

Tekstualność historii/historyczność tekstu

Określenie Montrose’a, amerykańskiego badacza renesansu. Jest to dwukierunkowa relacja między historią a tekstami, oznaczająca, po pierwsze, brak bezpośredniego dostępu do historii, po drugie, nieusuwalne usytuowanie każdego tekstu w historii. 

Ekonomia sztuki. Pojęcie cyrkulacji

Badacze skupieni wokół Nowego Historyzmu, którego głównym ośrodkiem był Uniwersytet Kalifornijski w Berkley, byli przekonani, że literatury nie da się oddzielić od kultury, arcydzieła od tekstów marginalnych, a tekstów literackich od innych praktyk kulturowych utrwalonych w dokumentach epoki. Interesowała ich wielostronna wymiana między tekstem a kontekstem, czyli autorami rozmaitych tekstów. 

Dzieło literackie jest jak waluta, równie dobra jak inne dzieła (podróżnicze, sądowe, teologiczne itp.), a ich zadaniem jest produkcja i wprawianie w obiec wartości i znaczeń, bez których żadna kultura nie mogłaby istnieć. Cyrkulacja, zdaniem Greenblatta, zastępuje tradycyjne pojęcia opisujące relacje między rzeczywistością a tekstem (m. in. aluzję, symbolizację, reprezentację). Są one nieadekwatne do sytuacji, w której materiały (tzn. wycinki z gazet, dokumenty) stają się własnością estetyczną danej grupy społecznej.

Gęsty opis

Termin wprowadzony przez antropologa kultury Clifforda Geertza, na oznaczenie metody interpretacyjnej wychodzącej od pozornie nieznaczącego faktu kulturowego (anegdoty, zdarzenia, przedmiotu) i stopniowo odsłaniającej jego „gęstość” poprzez ujawnianie kryjących się w nim śladów praktyk symbolicznych, zinstytucjonalizowanych kodów i konwencji. Odczytywany jako tekst zanurzony w szerszym – choć lokalnym – kontekście kulturowym pozornie nieznaczący artefakt kulturowy odsłania swoje znaczeniowe bogactwo. Stosują go badacze New Historicism.

Materializm kulturowy

Pojęcie stworzył marksista Raymond Williams w książce Marxism and Literature (1977). Jest to pewnego rodzaju relacja między wytworami kultury (literaturą, sztuką) i ich historycznymi uwarunkowaniami. Materialistyczne, bo zakorzenione w konkretnej sytuacji politycznej i ekonomicznej, miały być tutaj wszystkie językowe sposoby wytwarzania sensu i wartości. W latach 80. XX w. angielscy badacze wykorzystali to pojęcie w badaniach nad dramatami Szekspira. 

Antyesencjonalizm

Pogląd, według którego jednostka nie kryje w sobie gotowej esencji, lecz jest wytworem zewnętrznych, historycznych okoliczności. Nowi historycy i materialiści kulturowi odrzucają esencjalną, autonomiczną wizję człowieczeństwa na rzecz teorii o kulturowym wytwarzaniu ludzkiej natury. 

Cyrkulacja a władza

Nowi historyści dostrzegają ścisły związek między cyrkulacją dyskursów i władzą, ktra musi je kontrolować. Zajmują się analizą dominujących przedstawień i ich funkcją umacniania władzy politycznej oraz przedstawieniami zmarginalizowanymi, usuniętymi poza kulturowe centrum. W orbicie ich zainteresowań znajduje się głównie renesans jako epoka, w której jednolity dyskurs średniowieczny został rozbity. 

Nowy Historyzm – główne tezy w skrócie

1. Literatura nie jest zbiorem ponadczasowych dzieł, lecz niestabilnym i agonistycznym polem praktyk słownych i społecznych. Granica między tekstami literackimi i nieliterackimi zostaje zamazana.
2. Tekst literacki nie jest odseparowany od rzeczywistości historycznej i nie jest w tej rzeczywistości czymś wyjątkowym. Przedmiotem badacza są wszystkie ślady tekstualne przeszłości, które tworzą kulturowe archwium.
3. Pisanie i czytanie są zdeterminowane społecznie i historycznie. Literatura nie jest tylko wytworem danej epoki, ale też wytwarza kulturowe efekty i zajmuje stronę w konflikcie między instytucjami. 
4. Badanie literatury wiąże się z zajmowaniem i określeniem – pod względem politycznym, seksualnym, ideologicznym – własnego miejsca w danej kulturze. Oznacza to niezdolność do całkowitego wyjaśnienia, gdyż badacza determinuje płeć, etniczność, klasa, epoka i zawód. Zmienność pozycji wynika z braku dostępu do niezmiennych prawd. 
5. Badanie literatury jest zajęciem eklektycznym i nie rości sobie pretensji do wyłączności jakiejkolwiek metody.

Bibliografia

M. P. Markowski, Feminizm, [w:] A. Burzyńska,  M. P. Markowski, Teorie literatury XX wieku, Kraków 2006, s. 389-427.

Strony: 1 2 3 4